Foto van Auteur: Job

Auteur: Job

Een gereedschapkenner en liefhebber.
Wij testen gereedschap van alle soorten categorieën en merken. Zo vind je gemakkelijk de beste keuze voor jouw gebruikssituatie. Veel plezier bij het lezen!

De Beste Schuurmachine van 2023? Ons advies & Top 10

In dit artikel

Op zoek naar de beste schuurmachine? Er zijn ontzettend veel verschillende soorten schuurmachines op de markt. Wij hebben daarom alle informatie uiteengezet die je nodig hebt om een weloverwogen keuze te maken.

In dit artikel hebben we een top 10 gemaakt van de schuurmachines die wij in 2023 de beste vinden. De top 10 omvat alle verschillende soorten en types schuurmachines.

Weet jij al welke soort schuurmachine je wil? Scroll dan naar beneden naar onze artikelen over de beste schuurmachines per type! 

Het aanbod van verschillende soorten schuurmachines

Er zijn veel verschillende schuurmachines op de markt. Ieder type schuurmachine dient een ander doel. Voordat je een schuurmachine gaat kopen, is het daarom aan te raden om te weten wat het aanbod is. Daarna is het goed om te bedenken waar je de schuurmachine allemaal voor wil gaan gebruiken en welke schuurmachine daar het beste bij past. In dit artikel bespreken we de volgende schuurmachines:

  • De vlakschuurmachine
  • De delta schuurmachine
  • De multischuurmachine
  • De excentrische schuurmachine
  • De bandschuurmachine
  • De wandschuurmachine

Vlakschuurmachine

De vlakschuurmachine is bedoeld voor het schuren van vlakke oppervlaktes, zoals tafels en planken. De schuurzool is meestal vierkant of rechthoekig, waardoor je vlakke oppervlaktes heel gelijkmatig schuren. Dit is handig voor bijvoorbeeld het opschuren van een werkstuk voordat je gaat verven. Voor kleine hoekjes of het maken van bochten is deze vlakschuurmachine minder geschikt.

Delta schuurmachine

De delta schuurmachine heeft een driehoekige schuurzool en kan daarom makkelijk in kleine hoekjes komen. De delta schuurmachine wordt daarom vaak gebruikt samen met de vlakschuurmachine om oppervlaktes gelijkmatig op te schuren. 

Multischuurmachine

Een multischuurmachine heeft verschillende uitwisselbare schuurzolen. Hierdoor is dit apparaat bij een hoop verschillende klussen inzetbaar. De multischuurmachine is geschikt voor licht schuurwerk. 

Excentrische schuurmachine

Een excentrische schuurmachine wordt meestal voor het zwaardere en groffe schuurwerk gebruikt. Bijvoorbeeld om grote oppervlakken zoals deuren en platen kaal te schuren. De machine is het meest geschikt voor vlakke oppervaktes maar kan ook gebruikt worden voor objecten met een ronding (zoals de onderkant van een boot). Afhankelijk van de schuurzool die je gebruikt kan je ook staal, RVS, aluminium, kunststof of glas mee  schuren. 

Bandschuurmachine

De bandschuurmachine is vooral geschikt voor zwaardere schuurklussen zoals verf en lak afschuren. De bandschuurmachine heeft een doorlopende schuurband die om twee rollen heen loopt. De motor in de bandschuurmachine laat de schuurband in een hoog tempo ronddraaien, waardoor je snel grote muren kan schuren. 

Wandschuurmachine

Wanneer je echt een grote schuurklus hebt, zoals de hele binnenkant van je huis opschuren, dan is een wandschuurmachine de beste keuze. Met dit apparaat kun je grote oppervlakten zoals muren en plafonds snel en makkelijk schuren. De wandschuurmachine heeft een ronde en een driehoekige schuurzool, zodat je ook in de hoeken kan komen. Meestal zit een wandschuurmachine bevestigd aan een stok, waardoor je ook makkelijk boven je hoofd kan schuren.

Alle informatie en koopadvies voor de beste schuurmachine

Waar op letten als je een keuze maakt

Als je je eenmaal hebt verdiept in het aanbod en je wil een keuze gaan maken, neem dan ook de volgende punten in je overweging mee:

  • Aan wat voor soort projecten ga je werken? Ga je veel hoeken en randen schuren? Of ga je met name grote vlakken delen schuren?
  • Wil je een handpalm schuurmachine 
  • Het toerental
  • Stofafzuiging
  • Schuurpapier

Wat voor projecten ga je doen

De schuurmachine die je uiteindelijk gaat kopen moet passen bij het soort projecten dat je gaat doen.

Veel hoeken en randen?

Voor projecten waar je met name hoeken en randen gaat schuren zal een delta- of multischuurmachine de beste keuze zijn. Deze schuurmachines zijn specifiek bedoeld om hoeken, bochten en randen te schuren. Koop als je budget het toelaat eventueel ook een vlakschuurmachine en gebruik ze in combinatie met elkaar. 

Grote vlakke delen?

Voor grote vlakke delen zijn er verschillende opties die je kan kiezen. Dan is het handig om te bedenken of je voornamelijk licht op wil schuren of dat je ook zwaardere schuurklussen gaat doen. Voor snel en grof werk is de bandschuurmachine de beste keuze. Voor iets fijner en lichter werk is de vlakschuurmachine een goede optie. Voor hele grote klussen zoals plafonds en muren heb je het meeste aan de wandschuurmachine. 

Handpalm schuurmachine 

Een handpalm schuurmachine is compact van stuk en past daarom makkelijk in je handpalm. Dit maakt de handpalm schuurmachine geschikt voor kleine en precieze projecten.

Het toerental

Bij schuren is het van belang om met het juiste aantal toeren te werken op het materiaal dat je aan het schuren bent. Zacht materiaal heeft een laag toerental nodig. Als je namelijk een te hoog toerental gebruikt, kan het materiaal beschadigen. Op bijna alle schuurmachines kan je de toeren zelf instellen. Let met name even op wat het minimale en maximale toerental is.

Wel of geen stofafzuiging mogelijkheden

Tijdens het schuren komt er veel stof vrij. Er zijn veel schuurmachines te krijgen met een mogelijkheid voor stofafzuiging. Dit is een goede feature om te hebben, als je zo stofvrij mogelijk wil werken. 

Schuurpapier

Naast het kiezen van de juiste schuurmachine voor de juiste klus, luistert ook het soort schuurpapier vrij nauw. Er is een type schuurpapier voor iedere klus.
  • K40 – K80: dit schuurpapier is gemaakt voor het licht opschuren en verwijderen van oude verf- of laklagen.
  • K80 – K120: hiermee kan je een stuk hout licht opschuren.
  • K120 – K180: dit schuurpapier is gemaakt voor het opschuren van een bestaande verflaag.
  • K180 – K240: hiermee kan je verf- en laklagen op- en wegschuren.

Onze keuzes in 1 overzicht

BESTE KOOP

Festool ETS 125 Req
Festool ETS 125 Req

PROFESSIONEEL

Metabo SXE 450​

BUDGET

Black & Decker KA320EKA-QS
Black & Decker KA88-QS bandschuurmachine


In ons onafhankelijke onderzoek testen, reviewen en beoordelen wij het beste gereedschap. Lees hier meer over ons onderzoek proces. Mocht je via onze link een aankoop doen, dan kunnen wij hier mogelijk commissie over verdienen. Dit waarborgt de continuïteit van deze site!

Beste Schuurmachine 2023 - Top 10

10. Bosch PDA 180 E

Waarom we fan zijn:
Een handige schuurmachine, heel geschikt voor hoeken en randen. Licht gewicht. 

Bovenaan staat de PDA 180 E schuurmachine van Bosch. Deze schuurmachine is heel geschikt voor hoeken en randen, kozijnen en trappen vanwege de driehoeksvormige zool. Hij weegt 1,1 kilo en heeft een netstroom kabel van 2,5 meter. Het vermogen van de motor is 180 watt en hij maakt 18400 schuurbewegingen per minuut.

Het schuurpapier is bevestigd aan de machine door middel van klittenband en slijt zeer gelijkmatig. Je kunt de Bosch PDA 180 E makkelijk met 1 hand bedienen waardoor je met je andere hand je werkstuk kan vasthouden. Ook heeft dit model een aansluiting voor stofafzuiging. Er zit een variabele snelheidsregeling op de schuurmachine waardoor je zelf controle hebt over de schuursnelheid.

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Delta schuurmachine
Vorm zool: Driehoek
Gewicht: 1,1 kg
Stofafzuiging: Nee

 

Video

Bosch PDA 180 E schuurmachine

Bekijk verschillende aanbieders

9. Powerplus POWX0478

Waarom we fan zijn:
Een excentrische schuurmachine, vooral geschikt voor muren en plafonds. Goede prijs/kwaliteit verhouding.

Deze Powerplus POWX0478 is heel geschikt voor het schuren van grote oppervlakten zoals muren en plafonds. De schuurschijf is 225 millimeter. Het apparaat kan 1500 tot 2300 toeren per minuut maken, waardoor je snel en krachtig kan schuren. Prettig is dat het apparaat geen cirkels laat zien tijdens het schuren.

Dit Powerplus apparaat werkt op netstroom en heeft een lange kabel van 4 meter. Ook beschikt het apparaat over stofafzuiging. Je krijgt een stofzuigerzak en -slang meegeleverd, en 8 schuurschijven. De POWX0478 is uitgerust met een softstart, wat er voor zorgt dat je je materiaal niet beschadigd. Let op dat je de machine wel goed stevig vasthoudt, anders kan deze een beetje gaan schudden. 

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Excenterschuurmachine
Vorm zool: Rond
Gewicht: 2,8 kg
Stofafzuiging: Ja

 

Video

Powerplus POWX0478

Bekijk verschillende aanbieders

8. Black & Decker KA280LKA-QS

Waarom we fan zijn:
Een multischuurmachine die gebruiksvriendelijk is en geschikt voor de beginnende klusser.

Deze Black & Decker KA280LKA-QS​ wordt geleverd met een hoop accessoires zoals contourprofielen, detailschuurpapier, een koffer en nog veel meer. Het is een multischuurmachine: een delta schuurmachine en excentrische schuurmachine in één. Het wisselen van schuurzool gaat makkelijk, waardoor je snel kan schakelen tussen je werkzaamheden.

Hij werkt op netstroom en heeft een kabel van 3 meter. De softgrip handgreep voelt prettig in de hand en is met één of twee handen te gebruiken. Erg handig: het toerental is makkelijk in te stellen aan de hand van een draaiknop met afbeeldingen. Dit maakt deze schuurmachine ook heel geschikt voor onervaren en beginnende klussers.

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Delta-, Excenter-, Multischuurmachine
Vorm zool: Driehoek, rond
Gewicht: 2,5 kg
Stofafzuiging: Nee

 

Video

Black & Decker KA280LKA-QS

Bekijk verschillende aanbieders

7. Black & Decker KA280K-QS Auto-Select

Waarom we fan zijn:
Een goed geprijsde schuurmachine met stofafzuiging, geschikt voor de beginnende klusser.

De Black & Decker KA280K-QS Auto-Select is een variatie op het model op plek 8. Ook dit is weer een multischuurmachine. We hebben deze schuurmachine met name hoger beoordeeld omdat op dit model een cyclonisch stoffilter zit. Hij heeft een prettig softgrip handvat en is ook met een of beide handen te bedienen.

Het schuurpapier maak je vast door middel van klittenband. Dit model weegt 3,2 kilo en is dus wel vrij zwaar als je langere tijd moet schuren. 

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Delta-, Excenter-, Multischuurmachine
Vorm zool: Rond, Driehoek
Gewicht: 3,2 kg
Stofafzuiging: Ja

Video

Black & Decker KA280K-QS

Bekijk verschillende aanbieders

6. Bosch PBS 75 AE

Waarom we fan zijn:
Een kwalitatieve en snelle schuurmachine. 

De Bosch PBS 75 AE is een prettig machine om snel grote oppervlakten mee te schuren. De motor heeft een vermogen van 750 watt. Je kan de schuurbandsnelheid  zelf instellen van 200 tot 350 meter per seconde. Het verwisselen van schuurband wordt je makkelijk gemaakt door het schuurbandspansysteem. Het automatische bandsysteem houdt de schuurband op de juiste positie tijdens het klussen.  Let wel op dat je dit systeem regelmatig even controleert en indien nodig aanschroeft. 

Tijdens het schuren blijft de machine heel stabiel. De schuurmachine weegt 3,5 kilo, maar is wel makkelijk te sturen. Erg prettig vonden wij dat je de schuurmachine ook aan je werkbank kan vastzetten met de bijgeleverde houder. 

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Bandschuurmachine
Vorm zool: Rechthoek
Gewicht: 3,5 kg
Stofafzuiging: Ja

 

Video

Bosch PBS 75 AE schuurmachine

Bekijk verschillende aanbieders

5. Makita 9903

Waarom we fan zijn:
Een degelijke, krachtige en kwalitatieve schuurmachine.

De Makita 9903 is een bandschuurmachine met veel vermogen. Met een vermogen van 1010 Watt is deze bandschuurmachine toepasbaar op een groot aantal materialen. Maak gebruik van de variabele snelheidsregeling om de machine af te stellen op jouw materiaal. Zo raakt het niet beschadigd. De maximale bandsnelheid is 440 m/min. Hij heeft een trillingswaarde van 2,5 waardoor je er ook heel prettig langere tijd mee kan werken.

Deze Makita heeft een netsnoer van 5 meter lang. Er wordt gebruik gemaakt van automatische bandcentrering zodat de band goed op zijn plek blijft. Bij aanschaf van de Makita 9903 krijg je schuurvellen meegeleverd en een stofzak. Mocht je zelf nog schuurpapier kopen, dan mag dit een maximale afmeting hebben van 76 x 533 mm. 

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Bandschuurmachine
Vorm zool: Rechthoek
Gewicht: 5,4 kg
Stofafzuiging: Nee

 

Video

Makita 9903

Bekijk verschillende aanbieders

4. Bosch PSM 200 AES

Waarom we fan zijn:
Een compacte, stille en krachtige schuurmachine.

De Bosch PSM 200 AES is een multischuurmachine. Hij ligt lekker in de hand en beweegt soepel. Wat we ook fijn vonden aan deze schuurmachine is dat hij vrij stil is. Ook is deze schuurmachine niet zwaar, hij weegt 1,4 kilo. Ondanks het compacte formaat van de schuurmachine, is hij wel heel krachtig. Hij heeft een vermogen van 200 watt en een maximum van 26000 schuurbewegingen per minuut. 

Het toerental kun je zelf makkelijk instellen met de traploos regelbare toerentalinstelling. De schuurbanden kan je met klittenband bevestigen. Dit model is voorzien van stofafzuiging, maar let er op dat je nooit helemaal stofvrij kan werken. Het grootste deel van het stof wordt opgevangen, maar er komt ook echt nog wel wat stof vrij. 

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Delta-, Multi-, Vlakschuurmachine
Vorm zool: Driehoek, Rechthoek
Gewicht: 1,4 kg
Stofafzuiging: Ja

 

Video

Bosch PSM 200 AES schuurmachine

Bekijk verschillende aanbieders

3. Bosch PEX 400 AE

Waarom we fan zijn:
Een handige excentrische schuurmachine met veel kracht. 

De Bosch PEX 400AE is een goede keuze als je zowel fijn wilt afwerken, als ook grote of gebogen oppervlakten wil polijsten of schuren. Je kan deze schuurmachine goed afstemmen op je materiaal, omdat je het toerental traploos kunt instellen. Je kan mooi egaal schuren met dit apparaat.

Dit model heeft een stofopvanger in een transparante stofbox. In de machine zit een microfiltersysteem. Hierdoor wordt stofontwikkling al tijdens het sturen behoorlijk verminderd. Dankzij de extra handgreep kan je deze schuurmachine heel prettig en makkelijk sturen. Soms ook echt wel nodig om de controle te kunnen houden, vanwege de power in dit apparaat.

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Excenterschuurmachine
Vorm zool: Rond
Gewicht: 1,9 kg
Stofafzuiging: Ja

 

Video

Bosch PEX 400 AE schuurmachine

Bekijk verschillende aanbieders

2. DeWalt DWE6423-QS

Waarom we fan zijn:
Een compacte excentrische schuurmachine die licht is van gewicht en met één hand te bedienen is.

De DeWalt DWE6423-QS weeg 1,3 kilogram en is zeer compact. Je kan hem makkelijk met één hand gebruiken waardoor je je andere hand vrij hebt voor het vasthouden van je werkstuk voor meer stabiliteit en precisie. Het apparaat werkt op netstroom en de kabel is 4 meter lang.  

Per minuut maakt deze schuurmachine maximaal 12.000 schuurbewegingen. Dit kun je uiteraard ook lager instellen. In diameter is de schuurzool 125 millimeter. We vonden de stofafzuiging echt goed werken. Ook het geluidsniveau van deze schuurmachine valt ons mee. Voor zo’n compact apparaat heeft het toch veel power. Erg prettig in gebruik en daarom verdiend op de tweede plaats.

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Excenterschuurmachine
Vorm zool: Rond
Gewicht: 1,3 kg
Stofafzuiging: Ja

 

Video

DeWalt DWE6423-QS schuurmachine

Bekijk verschillende aanbieders

1. Festool ETS 125 Req

Waarom we fan zijn:
Een zeer snelle, krachtige en multi inzetbare schuurmachine. Erg professioneel.

De Festool ETS 125 Req is een heel ander apparaat dan tot nu toe in onze lijst is voorgekomen. Wat ons betreft een zeer verdiende nummer één. Een excentrische schuurmachine schuurt grote oppervlakten vaak sneller dan een normale schuurmachine, en dit heeft alles te maken met de excentrische bewegingen. Met de Festool ETS 125 Req kun je tussen de 6000 en 12000 excenterbewegingen maken per minuut. Dit onderscheidt hem dan ook van de andere schuurmachines in de top 10.

Op deze lichte schuurmachine zit een gepatenteerde VS-uitbalancering. Dit zorgt ervoor dat het schuren rustig verloopt en de trillingen niet doorslaan op je armen. Het jetstream-principe zorgt voor minder stofvorming en beschermt tegen hitte. De levensduur van de schuurmachine wordt hiermee tot 30% verlengd. De Festool ETS 125 Req is een veelzijdig apparaat. We vonden het ook makkelijk langs randen schuren. De schuurmachine is aan de dure kant, maar wat ons betreft het geld waard, zeker voor de professional of fanatieke hobby klusser. 

Lees hier de gebruikshandleiding.

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: excentrische schuurmachine
Vorm zool: rond
Gewicht: 1,2 kg
Stofafzuiging: Ja

Video

Festool ETS 125 Req

Bekijk verschillende aanbieders

Beste Professionele Schuurmachine: Metabo SXE 450

Waarom we fan zijn:
Een krachtige, robuuste schuurmachine die goed werkt voor zowel grote als fijne klussen.

De Metabo SXE 450 TurboTec is een 350 Watt oscillerende multitool die werkt op netstroom. De schuurzool van dit apparaat is 150 millimeter. Dit is voor een excentrische schuurmachine bovengemiddeld groot. Je kan dus lekker snel werken op grote oppervlakten. 

Hij weegt 1.8 kilogram. Je krijgt 17 accessoires bij deze Metabo geleverd, waaronder een schuurstuk, segmentzaagblad en schraapblad. De opzetstukken kan je makkelijk verwisselen zonder extra gereedschap. De snelheid en intensiteit kan je zelf instellen. Dankzij de ingebouwde stofbox kan je ook wat schoner werken. Dit apparaat is robuust en krachtig en erg geschikt voor de professional of de fanatieke klusser. 

Bekijk hier de gebruikshandleiding. 

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Excenterschuurmachine
Vorm zool: Rond
Gewicht: 2,4 kg
Stofafzuiging: Ja

 

Video

Metabo SXE 450 TurboTec

Bekijk verschillende aanbieders

Beste Goedkope Schuurmachine: Black & Decker KA320EKA-QS

Waarom we fan zijn:
Een goedkope maar krachtige schuurmachine, geschikt voor de af-en-toe klusser.

De Black & Decker KA320EKA-QS is een goed geprijsde schuurmachine. De schuurband is 91 millimeter breed en 189 millimeter lang. De motor heeft een vermogen van 240 watt en een maximaal toerental van 15000 per minuut. Dit maakt de hem dus ook prima geschikt voor grote klussen. Deze schuurmachine weegt 2,5 kilogram. Wat handig is: je kan het schuurpapier bevestigen met zowel een klem als klittenband. Op dit model zit een aansluiting voor een stofzak. We vinden deze schuurmachine niet zo geschikt voor lange klussen, omdat de trillingswaarden hoog zijn en je echt last krijgt van je armen als je er langdurig mee aan de slag gaat. Maar voor de hobby klusser die dit apparaat af en toe gebruikt voor schuren in en om het huis, is hij erg geschikt.

Voordelen

Nadelen

Productspecificaties

Soort schuurmachine: Vlakschuurmachine
Vorm zool: Rechthoek
Gewicht: 2,5 kg
Stofafzuiging: Ja

 

Video

Black & Decker KA320EKA-QS schuurmachine

Bekijk verschillende aanbieders

De beste schuurmachines per merk

De beste schuurmachines per type

Wat is de beste schuurmachine volgens Coolblue en Bol?

Wat klussers ook willen weten

Heb je ons hele artikel gelezen, maar heb je toch nog wat vragen? Lees hieronder onze antwoorden op de meest gestelde vragen van andere klussers.

Wat is de beste schuurmachine?

Uit onze uitgebreide onderzoek is de Makita 9403 als beste uit de test gekomen. Dit is een krachtig apparaat van hoge kwaliteit met een groot schuuroppervlak dat ook heel geschikt is voor professionals. 

Welke schuurmachine voor welke klus?

Met zoveel verschillende soorten schuurmachines vragen mensen zich vaak af welke schuurmachine ze waarvoor kunnen gebruiken. Daarom hebben wij een overzicht gemaakt met welke schuurmachine je het beste kan gebruiken voor welke soort klussen.

Vlakschuurmachine

Gebruik je voor platte grote oppervlaktes en voor grove
werkzaamheden.

Deltaschuurmachine

Is geschikt voor hoeken, randen en lastig te bereiken plekken.

Bandschuurmachine

Wordt gebruikt voor het snel afschuren van lak en verf op grote
platte oppervlaktes.

Extentrische schuurmachine

Is zowel te gebruiken voor grof werk als voor het polijsten van
materiaal. Daarnaast kan je er ook rondingen mee schuren.

Wandschuurmachine

Schuurt muren en plafonds glad.

Welke schuurmachine gebruikt een schilder?

Schilders werken het liefst met een krachtige, duurzame en multi-inzetbare schuurmachine zodat ze deze voor allerlei verschillende klussen kunnen gebruiken. Daarom kiezen schilders voor onze beste professionele schuurmachine: de Metabo SXE 450 TurboTec. Deze excentrische schuurmachine gebruiken schilders zowel om lak en verf te verwijderen als voor fijne afwerkingen. 

Wat doe je met een schuurmachine?

Je gebruikt een schuurmachine wanneer je materiaal zoals hout of metaal kaal wilt schuren, wilt bewerken of wilt polijsten. Je kan er verf, lak en roest mee verwijderen of een stuk hout mee voorbereiden voordat je gaat verven zodat de lak of verf beter hecht.

Hoe wij schuurmachines testen

Wij vinden het belangrijk om een zo compleet en objectief mogelijke review te schrijven. We hebben daarom 20 verschillende schuurmachines onderzocht, meer dan 30 uur getest en op basis van objectieve specificaties en onze ervaring een top 10 opgesteld.

We bekijken verschillende facetten om te bepalen wat wij de beste schuurmachine vinden. We kijken onder andere naar de prijs-kwaliteit verhouding, gebruiksgemak, features en functies op het apparaat en beoordelingen en reviews van andere klussers. Wij nemen alles in overweging om tot onze uiteindelijke score te komen. 

Benieuwd naar ons test en review proces? Bekijk het hier!

Contact

Vragen of opmerkingen? Mis je een product in de top 10? Laat het ons weten en neem hier contact met ons op!

Geraadpleegde bronnen voor ons onderzoek